Veiligheid, een onderwerp dat altijd van het grootste belang is geweest, evolueert voortdurend. Een nieuwe manier van veiligheidsdenken genaamd Safety-II biedt een fris perspectief op hoe we tegen veiligheid aankijken. Leontine den Dijker, senior adviseur patiëntveiligheid in
het LUMC, legt uit dat Safety-II een completer beeld biedt in vergelijking met het traditionele veiligheidsdenken, Safety-I.
Van oorzaak en gevolg naar complexiteit
Waar Safety-I zich richt op het vinden van de oorzaak van problemen en het oplossen ervan, benadert Safety-II de wereld anders. In plaats van te focussen op wat er fout ging, richt Safety II zich op het begrijpen van de complexiteit en dynamiek van het dagelijks werk. Dit dagelijks werk brengt zowel gewenste als ongewenste uitkomsten voort. De opgedane inzichten bieden handvatten om de veiligheid te kunnen vergroten.
De rol van mens en management
Een essentieel aspect van Safety-II is de erkenning van de mens als cruciaal in het creëren van veiligheid. In plaats van de mens te zien als de veroorzaker van problemen, wordt hij nu gezien als de professional die het systeem veilig maakt. Dit betekent ook dat de rol van leidinggevenden en management verschuift naar die van coach en facilitator, die zorgverleners ondersteunen om hun werk te kunnen doen.
Safety-II in de dagelijkse praktijk
Een treffend voorbeeld van Safety-II in de praktijk is het afnemen van bloed bij kinderen, waar zorgverleners een proactieve benadering hanteren om de veiligheid van hun jonge patiënten te waarborgen. Wanneer een kindje een bloedtransfusie nodig heeft en volgens het protocol twee keer geprikt moet worden, om in het lab uit oogpunt van veiligheid de zogenaamde kruisproef tweemaal te kunnen doen, passen de zorgverleners hun aanpak aan op basis van de specifieke behoeften van de patiënt. Ze begrijpen dat prikken voor kinderen een beangstigende ervaring kan zijn, en dat dit gevoel versterkt kan worden bij herhaalde pogingen. In plaats van strikt vast te houden aan het protocol, waarbij de procedure twee keer wordt uitgevoerd, hanteren ze het “4-ogen principe” om ervoor te zorgen dat de procedure veilig wordt uitgevoerd. Dit betekent dat er altijd minstens twee zorgverleners bij het bloed afnemen aanwezig zijn om elkaar te ondersteunen en te
verifiëren dat alles correct verloopt.
Dit voorbeeld illustreert hoe Safety-II zich richt op flexibiliteit en het aanpassen van procedures aan de individuele behoeften van de patiënt, in plaats van vast te houden aan protocollen. Door te luisteren naar de stem van de patiënt en te handelen op basis van empathie en begrip, kunnen zorgverleners een veiligere en meer gepersonaliseerde zorgervaring bieden.
Het begin van Safety-II
Het implementeren van Safety-II begint met een verandering in taalgebruik, weg van het benadrukken van fouten en veroordelingen en het verleggen van de focus op begrip en leren van situaties. Het kan arbeidsintensiever zijn dan Safety-I, maar het levert ook meer op in termen van veiligheid en menselijkheid.
De toekomst van Safety-II
Hoewel Safety-II nog wat abstract kan lijken, groeit het bewustzijn en de acceptatie ervan gestaag. Leontine gelooft sterk in de kracht van deze benadering en ziet het als een positieve beweging richting een meer humaan en effectief veiligheidsdenken. Bij HP De LIMES proberen we te leren van ketenpartners, zoals het LUMC. Op dit moment wordt gewerkt aan een plan van aanpak voor de integratie van safety-II in onze organisatie.